|
GERİLEME DEVRİ (1699-1792)
18. YÜZYIL PADİŞAHLARI
1)- II. Mustafa (1695-1703) (IV. Mehmet'in oğlu)
2)- III. Ahmet (1703-1730) (IV. Mehmet'in oğlu)
3)-
I. Mahmut (1730-1754) (II. Mustafa'nın oğlu)
4)- III. Osman
(1754-1757) (II. Mustafa'nın oğlu
5)- III. Mustafa (1757-1774) (III.Ahmet'in
oğlu)
6)- I. Abdülhamit (1774-1789) (III.Ahmet'in oğlu)
7)-
III. Selim (1789-1807) (III.Mustafa'nın oğlu)
18. YÜZYILIN ÖZELLİKLERİ:
1)- Osmanlı Devleti 18. yüzyıla ilk defa toprak kaybeden bir devlet olarak girdi(KARLOFÇA).
Bu yüzden
bu yüzyılın başlarında kaybettiği toprakları geri
alma çabasına girdi.
2)- Osmanlı Devleti 17. yüzyılda en çok AVUSTURYA ile savaşmıştı.
18. yüzyılda ise en çok RUSYA ile
savaşacak.
3)- Kanuni'den beri dostumuz
olan Fransa 18. yüzyılın sonlarında(1798) Mısır'a saldırınca bu ülke ile
ilişkilerimiz bozulacak.
4)- Bu yüzyılda Osmanlı Devleti'nin toprak kaybı hızlanacak, Avrupa'nın
bilim ve tekniği alınmaya
çalışılsa da yeterli olmayacak, sonuçta
Osmanlı Devleti Avrupa'nın üstünlüğünü kabul etmek zorunda
kalacak.
III. AHMET DÖNEMİ (1703-1730)
KARLOFÇADA KAYBEDİLEN YERLERİ KURTARMA ÇABALARI:
1)-
PRUT SAVAŞI (1711)
Gelişmeler:
Ruslar
(Çar Deli Petro) denizlere inme politikasının sonucu olarak Baltık Denizi kıyıları için
İSVEÇ
ile savaşmış, Ruslara yenilen İsveç kralı "DEMİRBAŞ ŞARL" Osmanlı Devletine sığınmıştı
Sebepler:
a)- İsveçlileri takip eden Rus kuvvetlerinin Osmanlı topraklarına girerek tahrip etmeleri,
b)- Osmanlı
Devletinin 1700 İstanbul Antlaşmasında Ruslara verdiği AZAK Kalesi'ni geri almak
istemesi.
c)- Rusya'nın
Osmanlı Ortodokslarını ayaklanmaya teşvik etmesi. |
 | Savaş:
1711 yılında Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Rus ordusunu yendi.
Sonuç:
Prut Antlaşması İmzalandı.(1711)
Maddeleri:
1- Ruslar Azak Kalesini geri verecek ve İstanbul'da elçi bulunduramayacaklardı.
2- İsveç Kralı ülkesine rahatça geri dönebilecekti.
3- Ruslar Kırım ve Lehistan işlerine karışmayacaklardı.
2)- OSMANLI-VENEDİK VE AVUSTURYA SAVAŞLARI
(1715-1718)
Osmanlıların 1711'de Ruslardan Azak Kalesini geri almaları Karlofça'da kaybettiği diğer yerleri de
geri almaları umudunu güçlendirdi.
1715'de Osmanlı Devleti Mora'yı Venediklilerden geri almak için savaşı başlattı. Osmanlı
Devleti'nin Venediklilere karşı başarılar kazanması üzerine sıranın kendisine geldiğini
gören
Avusturya'da savaşa girdi.(1716) Ancak Osmanlı Devleti aynı başarıyı Avusturya'ya karşı
gösteremedi.
SONUÇ: PASAROFÇA ANTLAŞMASI İmzalandı.(1718)
Maddeleri:
1- Mora Osmanlılar'da kalacak.
2- Osmanlı Devleti Belgrat'ı ve Eflak'ın bir bölümünü Avusturya'ya verdi.
NOT: Osmanlı Devleti Pasarofça Antlaşmasından
sonra Avrupadaki olaylardan uzak kalarak bir barış
siyaseti izledi. 1718-1730 yılları arasındaki bu döneme LALE DEVRİ denir.
LALE DEVRİ
1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşmasından 1730 yılındaki "Patrona Halil
İsyanı"na kadar geçen döneme Lale Devri denir.
Bu dönemin padişahı III. Ahmet, Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.
Lale Devrinin Özellikleri:
Bu dönemde Avrupa ile savaş yaşanmamış, barış içinde yaşamak fikri ortaya çıkmıştır.
Osmanlı
Devleti Avrupa'yı daha iyi tanıyabilmek için Paris, Londra gibi şehirlere elçiler göndermiştir. Bu
devirdeki diğer yenilikler ve ıslahatlar şunlardır:
a)- Matbaa kuruldu. (Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından 1727'de İstanbul'da kuruldu.
Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı'dır.)
b)- Yeniçerilerden bir itfaiye bölüğü oluşturuldu.
c)- Yalova'da kağıt, İstanbul'da kumaş ve çini fabrikaları kuruldu.
d)- Yeni Kütüphaneler açıldı. Doğu ve batı eserleri tercüme edildi.
e)- Çiçek aşısı yaygınlık kazandı.
f)- Lağımcı ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yapıldı.
g)- Mimarlık, resim ve minyatür sanatları gelişti.
Lale Devrinin Sona Ermesi:
Halkın büyük bir kısmı zor durumdayken İstanbul'da bazı devlet büyüklerinin rahat bir yaşam
sürdürmeleri, eğlenceye düşkünlükleri huzursuzluklara sebep oluyordu. Patrona Halil isimli bir yeniçeri
bu durumdan memnun olmayanları yanına alarak isyan çıkardı. İsyan sonucu Nevşehirli Damat İbrahim
Paşa
ve yakınları öldürüldü. Padişah III. Ahmet tahttan indirildi, yerine I. Mahmut getirildi.
I. MAHMUT DÖNEMİ (1730-1754)
SAVAŞLAR:
1)-
1736-1739 OSMANLI- AVUSTURYA+RUSYA SAVAŞLARI:
Sebep:
Rusya ve Avusturya'nın Osmanlı'ya karşı ittifak kurmaları ve Rusların Azak kalesini ele
geçirmeleri.
Savaş:
1736'da Rusya ile başlayan savaşa Avusturya'da katıldı. Osmanlı Devleti iki devlete karşı
da
başarılar kazandı.
Sonuç: Her iki Devlet ile Osmanlı Devleti arasında BELGRAT ANTLAŞMALARI
imzalandı. (1739)
Maddeleri:
1- Avusturya'dan Pasarofça antlaşmasıyla verilen yerler geri alındı.
2-
Ruslar Azak Kalesini yıkmayı ve Azak Denizinde savaş ve ticaret gemisi bulundurmamayı kabul
etti. |
 | NOT: Belgrat Antlaşması
Osmanlı Devletinin Batıda imzaladığı son KAZANÇLI antlaşmadır.
NOT: Belgrat antlaşmaları sırasında Fransa Osmanlıların lehine arabuluculuk yapmıştı.
Bunun
karşılığı olarak 1740 yılında I. Mahmut tarafından Fransa'ya verilen KAPİTÜLASYONLAR
"sürekli" hale getirildi.
2)- OSMANLI-İRAN SAVAŞLARI:
1639 yılında imzalanan KASR-I ŞİRİN antlaşmasından sonra durulan Osmanlı-İran
ilişkileri İran'daki
iç karışıklıklardan yararlanmak isteyen Osmanlıların İran'a saldırmasıyla
yeniden bozulmuş, zaman
zaman süren savaşlardan kalıcı bir sonuç elde edilememiştir.
1746 yılında Kasr-ı Şirin Antlaşmasındaki sınırlar kabul edilerek savaşlara
son verilmiştir.
III. OSMAN DÖNEMİ (1754-1757)
III. Osman döneminde önemli bir siyasal gelişme olmamıştır.
|
 |
III. MUSTAFA DÖNEMİ (1757-1774)
1768-1774
OSMANLI-RUS SAVAŞI
Sebep:
Rusların
Lehistan içişlerine karışarak, kral seçimine müdahale etmeleri üzerine Lehistan halkı yeni
krala isyan
ederek karşı çıkmış, bunun üzerine Ruslar isyancı Lehlileri yenerek, Osmanlı topraklarına
kadar
kovaladılar. Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş açtı.(1768)
|
 | NOT: Lehistanın bağımsız
kalması Osmanlı Devleti için çok önemliydi. Çünkü Lehistan Osmanlı Devleti ile
Rusya arasında "tampon devlet" durumundaydı.
Savaş: Rus Ordusu Kırım'ı işgal etti, Eflak ve Boğdan'ı ele geçirdi.
Baltık Denizinden Akdeniz'e geçen Rus
donanması 1770 yılında ÇEŞME limanında Osmanlı Donanmasını yaktı.
Sonuç: Ruslarla "Küçük Kaynarca Antlaşması" imzalandı.(1774)
KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI(1774) (I.Abdülhamit Dönemi)
Maddeleri:
1)- Kırım'a bağımsızlık
verilecek, Kırım sadece dini bakımdan halifeye(padişah) bağlı kalacak.
2)- Kılburun,
Yenikale, Kerç ve Azak Kalesi Ruslara verilecek.
3)- Eflak-Boğdan, Ege adaları ve Gürcistan Osmanlılarda
kalacak.
4)- İngiltere ve Fransa'ya verilen Kapitülasyonlar Rusya'ya da verilecek.
5)- Ruslar Osmanlı hakimiyetindeki
Ortodoksların koruyucusu (hamisi) olacak.
6)- Ruslar İstanbul'da daimi bir elçi bulundurabileceklerdi. |
 | Küçük Kaynarca'nın Önemi:
Küçük kaynarca'nın en önemli maddeleri Kırım'a bağımsızlık ve Rusların Ortodoksların
hamisi sayılması
maddeleridir.
* Kırım'a bağımsızlık verilmesiyle, Ruslar Kırım'ı ele geçirme konusunda
önemli bir adım
atmışlardır. Nitekim çok geçmeden, 1783 tarihinde Kırım'ı işgal ederek Rus topraklarına
katmışlardır. Böylelikle Fatih döneminden beri devam eden Karadeniz'deki Türk egemenliği sona
erecektir.
* Ruslar Osmanlı Ortodoklarının koruyucusu olmaları ile, Osmanlı Devletinin iç işlerine
sık sık
karışacaklar, böylelikle Balkan milletleri üzerinde etkili olacaklardır.
1787-1792 OSMANLI-RUSYA+AVUSTURYA SAVAŞLARI:
Sebepler:
1- Osmanlı Devleti'nin Kırım'ın Ruslar tarafından işgalini unutamaması. (1783'de II.
Katerina Kırım'ı
işgal ederek Rusya'ya kattığını ilan etmiş,binlerce Türk'ü kılıçtan geçirmişti.Osmanlı
Devleti bu
olup bittiye ses çıkaramamıştı.)
2- Rusya ve Avusturya Osmanlı Devletinin Balkan topraklarını paylaşma konusunda anlaştılar.
Anlaşmaya
göre eğer İstanbul alınırsa "Bizans İmparatorluğu" yeniden kurulacaktı.
Savaş:
Anlaşmayı haber alan Osmanlı Devleti zaten Kırım'ın acısını unutamadığından
Rusya'ya savaş ilan
etti. Avusturya'da savaşa katılınca Osmanlı Devleti her ikisine karşı savaşmak zorunda
kaldı.
Sonuç:
Avusturya Osmanlı Devletiyle ZİŞTOVİ ANTLAŞMASI'nı imzalayarak (1791) Rusya'yı yalnız
bıraktı.
Çünkü: Avusturya, bu sırada çıkan Fransız İhtilalinden olumsuz şekilde etkilenmişti.
NOT: Ziştovi Antlaşmasıyla Avusturya savaştan önceki sınırlarına çekildi. Bundan sonra
Avusturya ile
Osmanlı Devleti arasında ciddi bir savaş olmamış, hatta I. Dünya Savaşında Osmanlı
Devletiyle
birlikte savaşmıştır.
NOT: Fransız İhtilalinin yaydığı
"Milliyetçilik" akımından en çok etkilenen iki devlet Avusturya
ve Osmanlı Devleti'dir.
Ziştovi Antlaşmasından sonra tek başına kalan Rusya ile savaş 1792'ye kadar sürdü. Sonuçta
YAŞ
ANTLAŞMASI imzalandı.(1792)
Yaş Antlaşmasıile Osmanlı Devleti Kırım'ın Rusya'ya ait olduğunu kabul etti.
Yaş Antlaşması Osmanlı Devletinin Dağılma Döneminin başlangıcı sayılır.
1798-1801 OSMANLI-FRANSA SAVAŞI (Mısır'ın
İşgali)
SEBEPLER:
1789 yılında Fransız İhtilali meydana gelmişti. Fransa Arnavutluk'taki bazı kıyıları
ele geçirince
Osmanlı Devleti ile komşu oldu. Fransızlar hem Osmanlı'nın Balkan Milletlerini bağımsız
olmaya teşvik
ediyor, hem de sömürgecilik faaliyetine başlıyorlardı. 1798 yılında NAPOLYON BONAPART Mısır'ı
işgal
etti. Amacı hem Osmanlı topraklarından pay almak, hem de İngiltere'nin Hindistan'la olan bağlantısını
kesmekti.
SONUÇ:
İngiltere ve Rusya Osmanlı Devleti'nin yanında yer aldılar. Yeni kurulan "Nizam-ı Cedit" ordusu
AKKA
KALESİ önünde Napolyon'u yendi.
NOT: Bu Napolyon'un ilk yenilgisiydi. Nizam-ı
Cedit'in ise ilk ve son başarısıydı.
Fransa 1801'de imzalanan EL-ARİŞ Antlaşmasıyla Mısır'dan geri çekilmek zorunda kaldı.
18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ
AÇIKLAMA:
17. yüzyılda II. Osman(1618-1622), IV.Murat(1623-1640), Kuyucu Murat Paşa, Tarhuncu Ahmet Paşa ve
Köprülüler sülalesinden sadrazamların ıslahatlar yaptıklarını belirtmiştik. Daha çok iç isyanları
bastırmak, asayişi sağlamak, devlet otoritesini yeniden kurmak, maliyeyi düzeltmek, Tımar sistemini
düzeltmek ve Kapıkulu ocaklarını ıslah etmek şeklinde gelişen bu ıslahatlar genel olarak
yüzeysel
kaldığından istenen sonuçlara tam olarak ulaşılamamıştı. Daha çok eski devirlerdeki
uygulamaların
devamı şeklinde olan ve çok sert tedbirlerle kötülükleri önleme düşüncesine dayanan bu ıslahatlar
kalıcı sonuçlar getirmedi. Devletin eski gücüne ulaşmasını sağlayamadı.
18. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL KARAKTERİ:
18. yüzyılda daha köklü değişikliklere ihtiyaç duyuldu. Avrupa'nın askeri ve teknik üstünlüğü
görüldü ve kabul edildi. Bu yönde gelişme sağlanmaya çalışıldı. Bu yüzyıldaki Islahatları
şöyle
sıralayabiliriz:
1)-LALE DEVRİ ISLAHATLARI(1718-1730):
1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşmasından 1730 yılındaki "Patrona
Halil
İsyanı"na kadar geçen döneme Lale Devri denir.
Bu dönemin padişahı III. Ahmet, Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.
Lale Devrinin Özellikleri:
Bu dönemde Avrupa ile savaş yaşanmamış, barış içinde yaşamak fikri ortaya çıkmıştır.
Osmanlı
Devleti Avrupa'yı daha iyi tanıyabilmek için Paris, Londra gibi şehirlere elçiler göndermiştir. Bu
devirdeki diğer yenilikler ve ıslahatlar şunlardır:
a)- Matbaa kuruldu. (Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından 1727'de İstanbul'da kuruldu.
Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı'dır.)
b)- Yeniçerilerden bir itfaiye bölüğü oluşturuldu.
c)- Yalova'da kağıt, İstanbul'da kumaş ve çini fabrikaları kuruldu.
d)- Yeni Kütüphaneler açıldı. Doğu ve batı eserleri tercüme edildi.
e)- Çiçek aşısı yaygınlık kazandı.
f)- Lağımcı ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yapıldı.
g)- Mimarlık, resim ve minyatür sanatları gelişti.
2)- I.MAHMUT DEVRİ ISLAHATLARI(1730-1754)
Patrona Halil İsyanı sonucu Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ve yakınları öldürüldü.
Padişah III.
Ahmet tahttan indirildi, yerine I. Mahmut getirildi.
Önemli Siyasi Olayları:
a)- 1736-1739 Osmanlı-Rus+Avusturya Savaşları sonucunda BELGRAT Antlaşması imzalandı.
b)- 1740 Yılında Fransızlara verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
c)- 1746 yılında İran'la Kasr-ı Şirin Antlaşmasındaki sınırları kabul
eden antlaşma imzalandı.
Islahatlar:
a)- Humbaracı Ahmet Paşa, Topçu ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yaptı.
b)- Üsküdar'da KARA MÜHENDİSHANESİ (Mühendishane-i Berri Hümayun) adlı bir subay okulu açıldı.
3)- III.MUSTAFA DEVRİ ISLAHATLARI (1757-1774):
III.Mustafa döneminde Lehistan meselesi yüzünden 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı yapıldı. Savaş
Osmanlı
Devleti için felaketle sonuçlandı. III. Mustafa kederinden öldü.(1774)
Islahatlar:
a)- "Baron Dö Tot" Sürat topçuları adlı bir birlik kurdu, topçu ve istihkam sınıflarını
yetiştirdi.
b)- Hendeshane adlı okulda denizcilik ve topçuluk eğitimi verildi.(Mühendishane-i Bahri Hümayun)
c)- Maliyede düzenlemeler yapıldı.
4)- I.ABDÜLHAMİT DEVRİ ISLAHATLARI(1774-1789):
III. Mustafa'nın ölümüyle yerine I.Abdülhamit geçti.
Önemli Siyasi Olayları:
a)- Küçük Kaynarca Antlaşması imzalandı.(1774)
b)- 1783'de Ruslar Kırım'ı işgal etti.
c)- 1787-1792 Osmanlı-Rus+Avusturya savaşı başladı. 1789'da ölümüyle yerine III.Selim geçti.
Islahatlar:
a)- İstanbul'da bir istihkam okulu açıldı.
b)- Maliye'de ve askeri alanda ıslahatlara devam edildi.
4)- III.SELİM DEVRİ ISLAHATLARI(1774-1789):
Önemli Siyasi Olayları:
a)- Başa geçtiğinde Osmanlı Devletiyle Rusya+Avusturya savaşı devam ediyordu.(1787-1792)
b)- 1789'da Fransız ihtilali çıktı.
c)- Bunun üzerine Avustuya 1791'de savaştan çekilerek Ziştovi Antlaşmasını imzaladı.
d)- Tek başına kalan Rusya da 1792'de YAŞ antlaşmasını imzaladı.
e)- Napolyon 1798'de Mısır'ı işgal etti. Nizamı Cedit Fransız ordusunu AKKA'da yendi.
Fransızlar
Mısır'dan çekildi.
f)- Fransız ihtilalinin etkileri Osmanlı Devletinde görülmeye başlandı. 1804'de Sırp İsyanı
çıktı.
g)- 1806-1812 Osmanlı Rus Savaşı başladı.
h)- 1807'de Kabakçı Mustafa Olayı ile tahttan indirildi.
Islahatlar:
III. Selim Döneminde yapılan Islahatlara genel olarak Nizam-ı Cedit(Yeni Düzen) denilmiştir.
a)- Nizam-ı Cedit Ordusunu kurarak, yeniçeri ocağını geri plana düşürdü.(İsveçli subayların
eğittiği bu ordu, Akka'da Napolyon'u yenmeyi başardı.)
b)- Islahat hareketlerine ve Nizam-ı Cedit ordusuna gelir sağlamak amacıyla İRAD-I CEDİT adıyla
yeni bir hazine kurdu.
c)- Kara ve deniz mühendishaneleri genişletildi.
d)- Yeniçeri ve diğer Kapıkulu Ocakları düzene sokuldu.
e)- Tersaneler yenilendi, modern toplar döküldü.
f)- Avrupa'daki gelişmeleri öğrenmek için Paris, Londra,Viyana ve Berlin'de devamlı elçilikler açıldı.
g)- İlmiye sınıfında ve devlet dairelerinde düzenlemeler yapıldı.
h)- Bilim ve sanat eserleri batı dillerinden Türkçe'ye çevrildi.
|
